IB-istanbul logo

IB ESS IA Rehberi | 20 IB ESS IA Fikriyle

IB (International Baccalaureate) Environmental Systems & Societies (ESS), hem fen bilimleri hem de beşerî bilimler disiplini unsurlarını içeren, disiplinlerarası bir derstir. Dolayısıyla ESS, çevre sorunlarına hem bilimsel hem de toplumsal açıdan yaklaşır. Bu yönüyle, IB ESS IA (Internal Assessment) süreci de öğrencilere çevresel bir problemi derinlemesine ele alma, bunu bilimsel verilerle destekleme ve bulguları sosyo-ekonomik, politik ya da etik boyutlarıyla tartışma fırsatı sunar.

Bu rehberde, IB ESS IA hazırlarken dikkat etmeniz gereken temel noktaları, değerlendirme kriterlerini ve puanlamayı, ayrıca beyin fırtınası yapmanıza yardımcı olacak 20 araştırma fikrini bulacaksınız. Yazının sonunda, ESS IA’nızı daha verimli ve sistematik şekilde hazırlayabilmeniz için bazı ipuçlarına da yer vereceğiz.

IB ESS IA Nedir?

ESS IA, öğrencinin dersin temel ilkelerini kullanarak belirli bir çevresel veya toplumsal konuyu araştırması, veri toplayıp analiz etmesi ve sonuçları bilimsel bir rapor halinde sunmasıdır. IB’nin genel felsefesine uygun olarak, bu çalışma da öğrencinin bağımsız araştırma becerilerini, eleştirel düşünme yeteneğini ve uluslararası bilinci geliştirmeyi amaçlar.

  • Katkı Oranı: ESS IA, dersin toplam değerlendirmesinin %25’ini oluşturur.
  • Kelime Sınırı: IB, resmi olarak tam bir kelime sınırı vermese de, öğrencilerin 1.500 ila 2.250 kelime aralığında kalmaları önerilir.
  • Amaç: Seçilen bir araştırma sorusu çerçevesinde veri toplamak, analiz etmek, sonuçlara ulaşmak ve bu sonuçları çevresel/sosyal bağlamda tartışmaktır.

IB ESS IA Yapısı

Geleneksel olarak ESS IA raporu, benzer diğer fen bilimleri IA’lerinden farklı olsa da belirli ortak bölümleri içerir:

  1. Giriş ve Araştırma Sorusu (Research Question)

    • Çalışmanın hedefini belirginleştiren, net ve odaklı bir soru oluşturun.
    • Konunun neden önemli olduğunu ve hangi çevresel/sosyal boyutları içerdiğini kısaca açıklayın.

  2. Planlama ve Yöntem (Methodology)

    • Araştırmanızı nasıl yürüttüğünüzü, hangi verileri topladığınızı ve bunları nasıl analiz etmeyi planladığınızı anlatın.
    • Kullanacağınız deneysel yöntemler, anket çalışmaları, gözlem yöntemleri veya literatür taramasını bu bölümde açıkça belirtin.

  3. Veri Toplama ve Analiz (Data Collection & Analysis)

    • Toplanan verileri tablo, grafik veya diyagramlarla görselleştirin.
    • Bulgularınızı mantıklı bir şekilde yorumlayın, istatistiksel yöntemler gerekiyorsa (ortalama, korelasyon, regresyon vs.) bu yöntemleri uygulayın.

  4. Sonuçlar ve Değerlendirme (Results & Evaluation)

    • Elde ettiğiniz sonuçların araştırma sorusunu nasıl yanıtladığını ortaya koyun.
    • Çalışmanızın güçlü ve zayıf yönlerini, olası hataları, kısıtlamaları ve geliştirme alanlarını burada irdeleyin.

  5. Tartışma ve Bağlam (Discussion & Contextualization)

    • Bulgularınızı çevresel, toplumsal veya ekonomik boyutlarla ilişkilendirin.
    • Mevcut literatür veya benzer araştırmalarla karşılaştırma yaparak çalışmanızın ne ifade ettiğini, gerçek dünyada ne işe yarayacağını açıklayın.

  6. Sonuç (Conclusion)

    • Araştırma sorusunu nasıl cevapladığınızı özetleyin.
    • Önemli bulguları ve genel çıkarımları vurgulayın.

  7. Kaynakça (References) ve Ekler (Appendices)

    • Akademik dürüstlüğe uygun şekilde tüm kaynakları ve yararlandığınız materyalleri referans gösterin.
    • Ek veriler, orijinal anket formları, uzun veri tabloları veya fotoğrafları ekler kısmında paylaşın.
IB ESS IA Değerlendirme Kriterleri ve Puanlama

IB ESS IA Değerlendirme Kriterleri ve Puanlama

IB, ESS IA çalışmalarını toplamda 30 puan üzerinden değerlendiren, genellikle 5 ana kriter kullanan bir sistem uygulamaktadır. Bu kriterler şunlardır:

  1. Planlama (Planning) – 6 Puan

    • Araştırma sorusunun açıklığı ve odağı
    • Araştırma yönteminin uygunluğu ve mantıksal tutarlılığı
    • Gerekli etik ve güvenlik unsurlarının dikkate alınması

  2. Veri Toplama ve Analiz (Results, Analysis and Conclusions) – 6 Puan

    • Verilerin doğru, yeterli ve ilgili olması
    • Analizin mantıklı, sistemli ve istatistiksel yöntemleri doğru şekilde uygulaması
    • Bulguların açık, düzenli bir şekilde sunulması

  3. Tartışma ve Değerlendirme (Discussion and Evaluation) – 6 Puan

    • Sonuçların araştırma sorusuna yanıt verme düzeyi
    • Verilerin güvenilirlik, geçerlilik ve kısıtlarıyla beraber tartışılması
    • Çalışmanın güçlü ve zayıf yönlerinin analizi

  4. Bağlam ve Uygulamalar (Applications/Relevance) – 6 Puan

    • Araştırmanın çevresel, toplumsal, ekonomik ya da etik açıdan öneminin ortaya konması
    • Literatürle veya güncel sorunlarla bağlantı kurulması
    • Bulguların gerçek hayatta nasıl uygulanabileceğinin belirtilmesi

  5. İletişim (Communication) – 6 Puan

    • Raporun bütünsel olarak akıcı ve anlaşılır olması
    • Görsel materyallerin (grafik, tablo, şekil) doğru kullanımı ve etiketlenmesi
    • Yazım, imla ve kaynakça düzenine dikkat edilmesi

Her bir kriter 0 ile 6 puan arasında değerlendirilir ve toplamda 0–30 puan arasında bir skor elde edilir. Bu skor, ESS dersinizin %25’ini oluşturacaktır. Başarılı bir IA, her kriterde yüksek puan alacak şekilde dengeli olmalı; yalnızca verileri değil, bu verilerin çevresel, sosyal ve politik yansımalarını da ortaya koymalıdır.

ESS IA Sürecinin Adımları

  • Konu ve Araştırma Sorusu Belirleme

    • Çevrenizdeki güncel olayları, yerel sorunları veya küresel ölçekte tartışılan konuları göz önünde bulundurun.
    • Kapsamı çok geniş olmayan, net ve ölçülebilir bir araştırma sorusu oluşturun.

  • Ön Araştırma ve Planlama

    • Literatür taraması yaparak benzer çalışmaların metodolojisini, bulgularını ve boşluklarını öğrenin.
    • Veri toplamak için laboratuvar çalışması, arazi incelemesi, anket, mülakat veya bilimsel veri tabanlarını kullanmak gibi farklı yöntemleri değerlendirin.

  • Veri Toplama

    • Planladığınız yöntemi uygularken, veri tutarlılığı ve etik unsurlarına dikkat edin.
    • Gerekliyse izinler ve güvenlik tedbirleri alındığından emin olun.

  • Veri Analizi

    • İstatistiksel yöntemler (ortalama, standart sapma, T-testi vb.) veya grafiksel analizler kullanarak verileri anlamlandırın.
    • Bulguları, araştırma sorunuzla doğrudan ilişkilendirin.

  • Sonuç ve Değerlendirme

    • Sonuçlarınızın geçerliliğini ve güvenilirliğini test edin.
    • Hangi faktörlerin sonuçlarınızı etkilemiş olabileceğini belirtin, varsa çalışmanızın kısıtlarını açıklayın.

  • Rapor Yazımı ve Son Kontroller

    • Bölüm başlıkları arasında tutarlılık sağlayın.
    • Kaynakça, tablo/grafik etiketleri gibi teknik detayları düzenleyin.
    • Raporu, IB’nin akademik dürüstlük kurallarına uygun biçimde son hale getirin.
IB ESS IA İçin 20 Farklı Fikir

IB ESS IA İçin 20 Farklı Fikir

Aşağıdaki örnekler, ilgi duyduğunuz alana göre şekillendirilebilecek temalardır:

  1. Su Kalitesi ve Kirlilik

    • Yerel bir göl, akarsu veya deniz kıyısından alınan örneklerde pH, nitrat, fosfat seviyelerini ölçmek.

  2. İklim Değişikliğinin Yerel Etkileri

    • Son yıllardaki ortalama sıcaklık, yağış miktarı verilerini inceleyerek yerel tarım ürün verimini karşılaştırmak.

  3. Biyoçeşitlilik ve Habitat Bozulması

    • Kentleşme veya tarım arazisi genişlemesinin bitki ve hayvan tür sayısına etkilerini gözlemlemek.

  4. Gürültü Kirliliği ve İnsan Sağlığı

    • Şehir merkezlerinde farklı noktalardaki desibel ölçümlerinin stres veya uyku düzenine etkisini araştırmak.

  5. Sürdürülebilir Enerji Kaynakları

    • Rüzgâr türbini veya güneş paneli verimini farklı hava koşullarında ölçmek.

  6. Atık Yönetimi ve Geri Dönüşüm

    • Okul veya evsel atıkların geri dönüşüm oranını artırmak için farklı teşvik yöntemlerini test etmek.

  7. Toprak Kalitesi ve Tarımsal Verim

    • Farklı gübreleme veya sulama tekniklerinin topraktaki organik madde miktarına etkisini ölçmek.

  8. Plastik Kirliliği ve Mikroplastikler

    • Suyun içinde veya sahil şeridinde mikroplastik miktarını belirlemek ve olası kaynaklarını analiz etmek.

  9. Hava Kalitesi ve Partikül Madde

    • Farklı bölgelerde PM2.5, PM10 gibi partikül madde yoğunluğunu ölçerek insan sağlığı riskini değerlendirmek.

  10. Ekoturizmin Çevresel Etkileri

  • Turistik bölgelerdeki ziyaretçi sayısının doğal yaşam üzerindeki etkilerini araştırmak.
  1. Yeşil Çatılar ve Kentsel Isı Adası Etkisi
  • Bina çatılarında bitkilendirme (yeşil çatı) uygulamasının bulunduğu ve bulunmadığı bölgelerde sıcaklık farklarını ölçmek.
  1. Biyoyakıtların Verimliliği
  • Farklı biyokütle kaynaklarından elde edilen yakıtların enerji verimini karşılaştırmak.
  1. Çevreci Ulaşım ve Karbon Ayak İzi
  • Toplu taşıma, bisiklet veya elektrikli scooter kullanımının bireysel karbon ayak izine etkisini hesaplamak.
  1. Sulak Alanların İşlevi ve Korunması
  • Sulak alanların su filtrasyonu, biyoçeşitlilik veya sel kontrolü üzerindeki rolünü göstermek.
  1. Deniz Seviyesi Yükselmesi
  • Kıyı bölgelerinin erozyon haritalarını çıkararak deniz seviyesi yükselmesine karşı savunma stratejilerini değerlendirmek.
  1. Organik Tarım ve Pestisit Kullanımı
  • Organik ve konvansiyonel tarım alanlarındaki toprak canlılığı, ürün kalitesi ve su kirliliği farklarını araştırmak.
  1. Şehir Parklarının Ekolojik Değeri
  • Kent içi parkların toz tutma, hava kalitesi, biyoçeşitlilik gibi parametrelerine katkılarını incelemek.
  1. Bal Arıları ve Tarımsal Üretim
  • Arı popülasyonlarının bölgedeki meyve-sebze üretimindeki verime etkisini ölçmek.
  1. Enerji Verimliliği ve Yapı Tasarımı
  • Farklı yalıtım malzemelerinin binanın ısıtma-soğutma giderlerine etkisini karşılaştırmak.
  1. Tarımda Toprak Erozyonu
  • Eğimli arazilerde farklı ekim tekniklerinin erozyon miktarına etkisini ölçmek.

Bu konuları belirlerken araştırma sorunuzun ölçülebilir ve spesifik olmasına dikkat edin. Örneğin, “Hava kirliliği ve insan sağlığı arasındaki ilişki” çok geniş bir konudur. Bunun yerine “X mahallesinde PM2.5 oranının akciğer hastalığı insidansına etkisi” gibi daha dar ve veri odaklı bir araştırma sorusu belirlemek, IA’nın kalitesini artırır.

IB ESS IA İçin İpuçları

  • Etik ve Güvenlik Kuralları: Özellikle canlılar üzerinde deney yaparken veya kamuya açık bir alanda anket düzenlerken, gerekli izinleri ve etik kuralları göz önünde bulundurun.
  • Yerel Kaynaklardan Faydalanın: Çalışmayı mümkün olduğunca yerel bir problem üzerinden gerçekleştirmek, gerçekçi ve somut veriler elde etmenizi kolaylaştırır.
  • Sade ve Tutarlı Anlatım: Raporunuzda görsel unsurları (grafik, tablo, fotoğraf) düzenli kullanın ve bu görselleri metinle doğru şekilde ilişkilendirin.
  • Bibliyografya ve Kaynakça: Kullandığınız her kaynağı IB’nin akademik dürüstlük ilkelerine uygun olarak mutlaka belirtin.
  • Sınırlı Zamanı İyi Yönetin: IA için ayıracağınız vakti iyi planlayın. Veri toplama, analiz ve raporlamanın her biri zaman alıcıdır.
  • Denetmen (Supervisor) Desteği: Danışman öğretmeninizin veya ESS ders öğretmeninizin görüşlerini düzenli olarak alın, geri bildirimleri çalışma sürecinde uygulayın.

Sonuç Olarak Özetlemek Gerekirse

IB ESS IA, çevre ve toplum etkileşiminin karmaşık yapısını araştırmak için mükemmel bir fırsattır. Doğru planlama, iyi yapılandırılmış bir araştırma sorusu ve etkili veri analizi sayesinde hem bilimsel hem de sosyal açıdan zengin bir çalışma ortaya koyabilirsiniz. Unutmayın ki başarı; net bir araştırma sorusu, titiz yöntem, kapsamlı analiz ve anlamlı bir tartışma ile gelecektir. Değerlendirme kriterlerini göz önünde bulundurarak, her aşamada raporunuzun kalitesini artırabilir ve puanınızı yükseltebilirsiniz.

Dileriz bu rehber, ESS IA sürecinde yol gösterici olur ve yaratıcı, etkili bir çalışma yapmanıza katkıda bulunur. Şimdiden başarılar!

IB Kursları Banner
IB® MATEMATİK AA
IB® MATEMATİK AI
IB® FİZİK
IB® KİMYA
IB® BİYOLOJİ
IB® TÜRKÇE
IB® PSİKOLOJİ
IB® COMPUTER SCIENCE
IB® ENGLISH A
IB ENV. SYS.
IB® TITC
IB® ENGLISH B
IB® EKONOMİ
IB® BUSINESS
IB® TOK

SON BLOG YAZILARI

ib-istanbul logo beyaz

Yasal Uyarı: This work/product/service has been developed independently from and is not endorsed by the International Baccalaureate Organization. International Baccalaureate, Baccalauréat International, Bachillerato Internacional and IB are registered trademarks owned by the International Baccalaureate Organization.

IB GRUP DERSLERİ %40 DAHA AVANTAJLI

IB Revision Dersleri Fiyatlandırma & Kayıt
MID-IB Dersleri Fiyatlandırma & Kayıt
PRE-IB Dersleri Fiyatlandırma & Kayıt

Ofislerimiz

Diğer Sınavlara Hazırlık

IB Grup Dersleri

Faydalı Linkler

IB Okullarına Özel Dersler

IB Kabul Eden Üniversiteler

Internal Assessment

Extended Essay

© TestPrep LLC. Powered by TestPrep Turkey & TestPrep Istanbul. All Rights Reserved